KSA West-Wiki

Wiki

Welkom op de Wiki van KSA West (voorheen VKSJ West). Hier bundelen we online de beschikbare kennis over de geschiedenis van VKSJ West / KSA West. De Wiki vertelt je het verhaal over hoe en waarom VKSJ West startte, over de werking in de beginjaren / gouden jaren / crisisjaren, kortom over 90 jaar wel en wee. Je raakt wegwijs in de vele sporen van medewerkers, activiteiten, groepen, kamphuizen, secretariaten, jaarthema's...

Klik op een trefwoord hieronder om de betreffende informatie te vinden. Vaak kun je ook op een woord in een tekst klikken om verdere informatie over een term, een persoon te lezen. Om terug te keren kun je klikken op de pijl bovenaan, of op "Hoofdpagina" in de linkerbalk.

Deze Wiki is een realisatie van een ploeg oud-medewerkers (o.a. Lieve Boone, Myriam Flamey, Ann Blontrock, Eric Colenbier, Herman Leber) en de huidige verantwoordelijken van KSA West. Ze kwam tot stand met de hulp van erfgoed zuidwest, Heemkunde Vlaanderen, het KADOC en met steun van de Provincie West-Vlaanderen.

Toen KSA nog VKSJ was…

Wat heeft een huidige KSA-groep (aangesloten bij KSA-West) gemeen met een VKSJ-groep anno 1930? Of met een KSJ-groep anno 1990? Op het eerste zicht zijn er meer verschillen dan gelijkenissen. Denk maar aan de reden van ontstaan (de Katholieke Actie – bij wie doet dit nog een belletje rinkelen?) of de organisatie (strikt binnen de ‘eigen soort’ qua stand en geslacht) of recenter de naamsverandering… Maar als die geschiedenis tastbaar en levend wordt in verhalen van oud-leiding, dan ontdek je toch wel hetzelfde DNA, ondanks alle verschil! Wij konden verschillende pioniers en oud-leiding interviewen en hun verhalen bewaren. Die vertellen evenveel over onze familiegeschiedenis als de gepubliceerde historisch-verantwoorde teksten in tijdschriften, thesissen en boeken. Benieuwd naar jouw roots? Lees dan zeker verder.

Nu (v)KSJ de naam KSA draagt

Eerste les in onze geschiedenis: niet elke KSA-groep heeft dezelfde roots. Er zijn KSA-groepen die gegroeid zijn uit KSA (Katholieke Studenten Actie) Vlaanderen en er zijn KSA-groepen die gegroeid zijn uit VKSJ (Vrouwelijke Katholieke Studerende Jeugd) Vlaanderen. Vroeger was het simpel: de jongens hoorden bij KSA, de meisjes bij VKSJ. Oorspronkelijk twee aparte bewegingen, die zelfs weinig met elkaar te maken hadden. Geleidelijk – in de jaren ’60 van de vorige eeuw – groeide er contact en samenwerking. En uiteindelijk zelfs een nationale fusie. Een logische stap in tijden van evolutie naar gemengde werking. Maar niet alle provinciale werkkringen – en niet alle plaatselijke groepen - stapten mee in dit fusieverhaal. De nationale samenwerking kende een moeilijk verloop, met conflicten, afscheuringen, compromissen en zoveel meer. Het was tekenend dat de ‘nieuwe’ beweging geen ‘nieuwe’ naam kreeg, maar een veelvoud aan namen: KSA-VKSJ, VKSJ-KSA, KSJ-KSA-VKSJ, KSJ, …

In West-Vlaanderen bleven (v)KSJ-West en KSA Noordzeegouw apart werken. Nochtans evolueerden beide bewegingen naar een gemengde werking op provinciaal en plaatselijk vlak. Maar het bleven dus twee aparte bewegingen, met enerzijds VKSJ- of KSJ-groepen aangesloten bij (v)KSJ-West en anderzijds KSA-groepen aangesloten bij KSA Noordzeegouw. Beide bewegingen hadden en hebben hun eigen werking en stijl. En dat valt wel te verklaren door een duik in de eigen geschiedenis…

Hoe het begon?

In 1930 zag de wereld – ook in Vlaanderen - er helemaal anders uit. En zeker voor kinderen, jongeren, meisjes, vrouwen! Meisjes werden voorbereid op het huishouden en moederschap, niet op zelfontplooiing en een carrière. Er waren maar enkele ‘vluchtwegen’: het onderwijs, verpleging of… het klooster. Maar ook daar hadden vrouwen vooral een ‘dienende’ rol. Ze hadden trouwens ook nog geen stemrecht.

In die tijdsgeest ontstaat VKSJ (anno 1929), een beweging voor meisjes vanaf 15 jaar. Typerend: het is de Katholieke Kerk die dit initiatief neemt, of m.a.w. priesters die de opdracht krijgen om deze beweging uit te werken en daarvoor vrouwen aan te spreken om hierbij te helpen (sic). In West-Vlaanderen is dat Kanunnik Jozef Lowie, toen nog een jonge priester. Hij kreeg later als bijnaam ‘de eik van West-Vlaanderen’, omdat hij zo’n gedreven leidersfiguur was, die kon enthousiasmeren en organiseren! En hij vond – via zijn zus – enkele bewogen jonge vrouwen, om samen met hem die nieuwe beweging uit de grond te stampen. Zijn rechterhand is Hélène Barbier, maar vooral Yvonne Van Maele, die van het prille begin een grote rol speelt in de ontstaansgeschiedenis van VKSJ, en ook later van de Roodkapjes. Het mag gezegd: West-Vlaanderen is met deze pioniers heel bepalend voor de ruimere VKSJ- en Roodkapjesbeweging in Vlaanderen!

Overal in Vlaamse scholen ontstaan VKSJ-groepen, met leden vanaf 15 jaar, geleid door leerkrachten en ‘zuster-assistenten’ (religieuzen verbonden aan de school). Bedoeling van de samenkomsten is aanvankelijk vooral katholieke vorming of studie. Maar de ruimere VKSJ-beweging breekt hun wereld echt open, door samenkomsten op gewestelijk, provinciaal, nationaal, internationaal vlak. Dit is voor meisjes en jonge vrouwen een nieuw fenomeen.

Al vanaf 1933-1934 verjongt VKSJ West-Vlaanderen de werking, voor leden vanaf 12 jaar, met ruimte voor ontspanning, spel, vakantiewerking,… Opnieuw speelt West-Vlaanderen een voortrekkersrol: proost Jozef Lowie is auteur van ‘Het Vaardigheidsboekje’, met heel wat tips om inzichten en vaardigheden spelenderwijs aan te bieden, en hij legt de basis voor de ‘schild-ring-krans-werking’. VKSJ wordt m.a.w. een ‘jeugdbeweging’, al volgt de nationale VKSJ pas vanaf 1939.

Pionierster Yvonne Van Maele voelt eveneens de tijdsgeest goed aan en werkt – midden de oorlogsjaren – samen met gewestproost Gerard De Smet aan een verdere verjonging: de Roodkapjes. Ook dit idee vindt weerklank in de nationale beweging. Omdat zowel de VKSJ- als de Roodkapjeswerking ‘school-gebonden’ is (enkel op scholen is er tijd, zijn er lokalen en begeleiding), groeien en werken ze op de meeste plaatsen apart van mekaar. Toch is er van meet af een band: vaak zijn VKSJ-leden in hun dorp Roodkapjesleidster, en op provinciaal of nationaal niveau ondersteunt men mekaars werking.

Massabeweging

Na de oorlog floreren alle jeugdbewegingen, dus ook VKSJ en de Roodkapjes. Typische jeugdbewegingsactiviteiten zijn enorm in trek: volksdansen, kamperen, trektochten, zang, sport en spel… Er zijn bovendien weinig andere vrijetijdsbestedingen. Nu verplaatsingen weer mogelijk zijn, worden er massabijeenkomsten georganiseerd, met veel vertoon en aanstekelijk enthousiasme. Ook internationale reizen hebben succes: de traditionele Lourdes- en Romebedevaarten worden aangevuld met wereldse, avontuurlijke bestemmingen, zoals een reis naar Oostenrijk en Zwitserland (1960 en 1961) en een cruise naar Scandinavië (1965).

Uiteraard is dit onmogelijk zonder een grote schare gedreven ‘leidsters’ op alle niveaus: jonge vrouwen die vaak hun job combineren met een (niet betaalde) veeleisende verantwoordelijkheid in VKSJ of Roodkapjes… De eerste betaalde verantwoordelijke (‘vrijgestelde’) komt er in de jaren ’50.

De rol van priesters blijft heel groot en bepalend. Geen groep, ploeg, werkgroep, gewest, kamp,… zonder proost. Een leidster wordt trouwens – op elk niveau – plechtig ‘aangesteld’ door een priester of bisschop. De proosten zijn lange tijd de enige mannen in deze meisjesbeweging… en bijgevolg evengoed inzetbaar voor andere dan religieuze taken: chauffeur, fotograaf, decorbouwer enz.

Deze jaren van groei en bloei maken veel mogelijk. Zo krijgt VKSJ West-Vlaanderen in 1956 voor het eerst een eigen secretariaat en lokalen in Mariëndale te Roeselare. Dit legendarisch centrum vormt het kloppend hart van de vrouwelijke jeugdbewegingen… tot het bisdom Brugge in 1965 de meeste (mannelijke en vrouwelijke) katholieke bewegingen samen huisvest in een nieuw Centrum Licht en Ruimte.

In tegenstelling tot KSA (de toenmalige jongensbeweging voor Studerende Jeugd) werkt VKSJ nauw samen met de andere provincies op ‘nationaal’ niveau. Jaarthema’s, beleid, werkmethoden, uniform, activiteiten, vorming, tijdschriften, … worden samen uitgewerkt. Een belangrijke mijlpaal anno 1964 is de invoering van nieuwe leeftijdsgroepen: KIM (plus 16 jaar), SIM (14-16 jaar), JIM (12-14 jaar) en Roodkapjes (8-12 jaar).

Bewogen beweging

VKSJ evolueert mee met de tijd en zeker in West-Vlaanderen beïnvloedt de kritische tijdsgeest van de prille jaren ’70 het doen en laten in VKSJ. Door de opkomst van media ziet men wat er allemaal fout loopt in de wereld. Jongeren worden zich bewust van hun kracht en protesteren, experimenteren met ‘democratische’ manieren van samenleven. Ze krijgen hun eigen leefwereld, met eigen muziek, eigen jeugdhuizen, eigen jeugdcultuur…

Ook in VKSJ waait een nieuwe wind, op provinciaal èn nationaal niveau. Alles wordt in vraag gesteld, zelfs of de beweging zich niet opnieuw moet richten op jongeren i.p.v. kinderen. Uiteindelijk opteert men om ‘jeugdbeweging’ te blijven, maar in West-Vlaanderen hervormt VKSJ de +16-werking: Sein moet zoveel mogelijk KIM vervangen. (Ook hier is VKSJ-West pionier en volgen de andere provincies naderhand, alhoewel minder geprofileerd) Bedoeling is om jongeren vanaf 16 jaar samen te brengen in gespreks- en actiegroepen, christelijk geïnspireerd en maatschappijkritisch. Van in den beginne is duidelijk dat Seingroepen breder moeten rekruteren, om zoveel mogelijk kritische jongeren (ook jongens) te bereiken. Er ontstaan dus her en der Seingroepen, soms met een VKSJ-band, meestal zonder. De provinciale Seinploeg werkt na verloop van tijd volledig autonoom, wat zorgt voor de nodige wrijving met VKSJ. Na moeizame gesprekken opteren VKSJ en Sein om opnieuw één beweging te vormen en mekaar te ondersteunen. Maar geleidelijk aan sterven de Seingroepen uit… evenwel niet zonder een stempel te drukken op VKSJ West-Vlaanderen.

Er waait in deze jaren ’70-’80 ook een nieuwe wind tussen VKSJ en KSA. In West-Vlaanderen worden al eens initiatieven samen opgezet, zoals openluchtstages voor 14-16-jarigen en de Sjoto, een West-Vlaamse variant op de Joepie. Het contact tussen VKSJ-West en KSA Noordzeegouw is natuurlijk gegroeid sinds beide bewegingen naast mekaar gehuisvest zijn in Centrum Licht en Ruimte. Nieuwe pedagogische inzichten introduceren de idee van gemengde werking, voor een traditionele meisjesbeweging ronduit revolutionair. VKSJ-West staat hier voor open en promoot alvast ‘gemengde opvoeding’ (bewust rolpatronen doorprikken) in elke VKSJ-groep. De Seingroepen zijn per definitie gemengd en ook in de provinciale leiding komen de eerste jongens (niet-proosten) de rangen vervoegen: aanvankelijk gewetensbezwaarden (jongens die vervangende legerdienst doen) of stagiairs uit de Sociale School, die via Sein in VKSJ belanden. Meer en meer gebruikt West de naam KSJ met eventueel kleine letter v voor of tussen haakjes: vKSJ of (v)KSJ.

Het lijkt evident dat VKSJ en KSA naar mekaar toe groeien. Er komt in 1978 inderdaad een nationale fusie en een fusie in alle provincies… met uitzondering van West-Vlaanderen. Het water blijkt hier veel te diep. VKSJ-West is – samen met de ruimere KSJ-beweging - geëvolueerd naar een beweging die kritisch kijkt naar kerk en maatschappij, en af wil van symbolen geassocieerd met macht of autoriteit. KSA Noordzeegouw hecht daarentegen veel waarde aan hun traditie en autonomie, en hun band met de Katholieke Kerk. Er zijn wel gesprekken en occasionele gezamenlijke initiatieven, maar die brengen de bewegingen uiteindelijk niet dichter bij mekaar. Ook op nationaal niveau stapt KSA Noordzeegouw niet in de echte fusie, maar krijgt – met een gelijkgestemde werkkring in Oost-Vlaanderen – een apart statuut. De ‘nieuwe’ beweging krijgt ook geen nieuwe naam, maar een veelvoud aan samenvoegingen: KSJ-KSA-VKSJ of KSA-VKSJ of VKSJ-KSA… Al hoopt men ooit te evolueren naar KSJ (Katholieke Studerende Jeugd).

De scholen zijn niet langer het geprivilegieerd terrein van VKSJ. Daar ontdekt men ook andere ontspanningsmogelijkheden, zoals sportactiviteiten. De schooltijd wordt bovendien ingekort naar vijf dagen, waardoor kinderen en jongeren nu twee dagen per week ‘vrij’ zijn. De (geleidelijke) overgang van schoolwerking naar parochiewerking wordt ingezet. Waar het kan, blijven groepen zoveel mogelijk in de vertrouwde schoollokalen, met activiteiten op zaterdag en ledenwerving buiten de school. Andere groepen moeten zich organiseren buiten de school. Geleidelijk aan krijgen jeugdbewegingen eigen lokalen en valt de band met een school volledig weg. Binnen deze evolutie stimuleert vKSJ-West zoveel mogelijk een werking met vier leeftijdsgroepen, en dus ook de samensmelting van Roodkapjes en VKSJ.

De problemen rond Sein en KSA zorgen voor tweespalt binnen KSJ-West. Nochtans is het ook een heel vruchtbare periode, met nieuwe groepen, veel provinciale initiatieven, gewaagde projecten (inrichten en uitbaten van ‘d Oude Pastorie in Zande, aankoop van het domein Hoogveld te Veldegem), degelijke kadervorming,… De visie blijft in vKSJ-West heel lang omschreven in ‘de vier K’s’ (dankzij de ‘progressieve spelling’): Kreatief, Kring, Kristelijk en Kritisch. Vier duidelijke kernwaarden dus: creativiteit, groepsvorming, christelijke inspiratie, kritische houding.

Fiere beweging

Halfweg de jaren ‘80 evolueert vKSJ-West naar ‘rustiger’ tijden en een terugkeer naar de wortels. Ongeveer alles wat in een vorige periode zorgde voor discussie, lijkt in deze tijden – toch in vKSJ-West - opnieuw evident: uniform, spel, christelijke inspiratie,… Het zorgt nu voor spanning op nationaal vlak, maar vKSJ-West gaat vol vertrouwen haar gang. Dit voedt het bewegingsgevoel opnieuw, net zoals in de beginjaren. Er start een periode van ongeziene activiteit en enthousiasme.

vKSJ-West bouwt nu resoluut een volwaardige werking uit, naast KSA Noordzeegouw. Nu er geen energie meer gestoken wordt in fusiegesprekken, groeit de verstandhouding en het respect. Occasioneel wordt een leidingsdag samen georganiseerd, maar er is van beide kanten geen behoefte aan meer.

In de jaren ’90 zijn een derde van de groepen in West gemengd. Deze evolutie wordt in vKSJ-West nog steeds gestimuleerd, terwijl KSA Noordzeegouw het eerder ondergaat. Waar aanvankelijk jongens inschreven bij KSA en meisjes bij vKSJ, kiezen gemengde groepen stilaan voor aansluiting bij één beweging.

Onvergetelijk in deze periode zijn grootse activiteiten, zoals buitenlandse bedevaartstochten (o.a. naar Assisi en Compostella) en leidingskampen (o.a. in Wales, Slovenië, Catalonië, Kroatië), speldagen voor alle leden (Buiteling),… Het zorgt voor intens contact tussen provinciale en plaatselijke leiding, en tussen groepen onderling.

Ondertussen evolueert vKSJ – net zoals alle jeugdbewegingen – naar een kinderbeweging. Men moet het stijgende aantal ‘min acht’-jarige leden erkennen, net zoals het dalend aantal ‘plus twaalf’. Dat laatste gaat vaak gepaard met te jonge leiding. De provinciale leiding doet er alles aan om de oudste leeftijdstakken aantrekkelijk te maken en de leeftijd van leiding te verhogen.

VKSJ wordt KSA

Sinds 1 september 2015 heet KSJ-KSA-VKSJ officieel KSA en dragen alle plaatselijke groepen deze naam. Dit betekende het officiële einde van 85 jaar jeugdwerking onder de naam VKSJ / (v)KSJ / vKSJ / KSJ in West-Vlaanderen.

KSA West en KSA Noordzeegouw werken nog steeds autonoom.

En de rest van dit verhaal wordt nog geschreven...

Meer lectuur

Voor wie meer wil lezen:

• Rondetafelgesprek met vrijgestelden over 65 jaar VKSJ in West-Vlaanderen, juni 1994: Klik hier
• Artikels in Pinker over hoogtepunten en keerpunten, werkjaar 2006-2007: Klik hier
• Artikel in Pinker n.a.v. 70 jaar VKSJ-West, 1999: Klik hier
• Onuitgegeven werkdocument over de geschiedenis van VKSJ-West tot 2005, door Koen Seynaeve: Klik hier
• Onuitgegeven werkdocument over de geschiedenis van VKSJ en KSA Nationaal, door Koen Seynaeve: Klik hier
• Onuitgegeven werkdocument over de geschiedenis van VKSJ tot 1974, door Eric Colenbier: Klik hier
• Onuitgegeven werkdocument over de organisatie en werking in de beginjaren, door Lieve Boone: Klik hier

Trefwoorden

• Groepen
• Kamphuizen
• Secretariaten
• Kaders
• Uniform
• Roodkapjes
• Jaarthema's
• Ledencijfers
• tijdschriften
• Activiteiten
• Vorming
• Proosten
• Termen

Contact

Deze Wiki is nog volop in opbouw en zal nooit "af" zijn. Heb je opmerkingen, lees je onjuiste feiten of wil je gewoon reageren, meld het a.u.b. via KSA West, Dwarsweg 1, 8560 Gullegem - ksawest@ksa.be - 056 40 48 10

Ook als je nog archiefmateriaal (zowel documenten als foto's, filmpjes, tijdschriften, uniformstukken, vlaggen ...) hebt of weet liggen, dan horen we je graag. Het is voor ons belangrijk te weten waar zich materiaal bevindt. Indien gewenst mag je het ook bij ons in bewaring geven of schenken.

We hebben onze uiterste best gedaan om de herkomst van alle foto's en beelden die we gebruikt hebben te achterhalen. Wie desondanks meent nog rechten te kunnen doen gelden, kan zich alsnog tot ons wenden.

Leeswijzer

• literatuurlijst
• digitaal bronnenboek (werkbestand)